Prawidłowe czyszczenie monet nie należy do łatwych zadań. Niefachowe próby czyszczenia mogą zakończyć się zniszczeniem monety. Aby temu zapobiec, w poniższym artykule przedstawiamy porady, jak właściwie wyczyścić różne rodzaje monet.
W jaki sposób czyścić srebrne monety?
Należy pamiętać, że monety ze srebra nie są tak odporne na działanie chemicznych substancji jak platyna czy złoto. Co więcej, często monety tego rodzaju nie składają się z czystego srebra, ale są dodatkowo ubogacane różnymi domieszkami metali, dlatego też mogą odmiennie reagować na mycie np. w konkretnych kwasach. Aby więc wyczyścić tego typu monetę, warto na początek przetrzeć je kwaskiem cytrynowym, a kiedy to nie pomoże, można zastosować wodę amoniakalną. Roztwór powinien mieć stężenie od 7 do 10%. Czas przecierania lub kąpieli trzeba dostosować do wysokości próby oraz stanu i grubości monety.
Jeśli powyższe metody nie przyniosą spodziewanego rezultatu, należy użyć silniejszych środków, takich jak kwas fosforowy czy siarkowy w stężeniu 30% (w przypadku wysokiej próby srebra) lub 10% roztworu (niższa próba metalu) przez ok. 15-30 minut. Kiedy wymienione wyżej sposoby okazują się zbyt słabe, pozostaje nam spróbowanie czyszczenia kwasem solnym. Należy go stosować bardzo oszczędnie i tylko w ostateczności, ponieważ jest on niebezpieczny dla srebrnych monety. Często pozostawia również zaczernienia, które jednak można usunąć wodą amoniakalną.
Czyszczenie złotych monet – jak to robić prawidłowo?
Jako że złoto nie wchodzi w chemiczne reakcje z innymi przedmiotami i nie koroduje, jego czyszczenie jest stosunkowo łatwe. W przypadku śladów po odciskach palców, możemy użyć waty nasączonej w acetonie lub czystej benzynie. Czasem wystarczy natomiast umycie monety wodą z mydłem i delikatne osuszenie ręcznikiem. Jeśli te metody nie pomogą, można zastosować amoniak (woda amoniakalna techniczna o stężeniu 25%) i delikatnie przetrzeć nim monetę, a następnie opłukać w czystej wodzie i wysuszyć. W przypadku silnych zabrudzeń, pozostaje kwas solny lub też kwas azotowy – należy jednak pamiętać, że lepiej szybko przetrzeć monetę silnie stężonym kwasem, niż stosować długie kąpiele w roztworze rozcieńczonym. Po zastosowaniu kwasu, monetę trzeba opłukać w amoniaku oraz czystej wodzie.
Należy również mieć na uwadze, że złoto jest metalem kowalnym i miękkim, dlatego też intensywne pocieranie, drapanie czy skrobanie może niestety doprowadzić do nieodwracalnych zniszczeń.
Jak czyścić monety platynowe?
Podobnie jak w przypadku egzemplarzy złotych, monety z platyny nie korodują i nie wchodzą w reakcje chemiczne z innymi przedmiotami. Dlatego aby oczyścić platynowe monety, można zastosować wodę z mydłem lub aceton, a jeśli zanieczyszczenia są dużo większe – wodę amoniakalną. Kiedy te metody nie poradzą sobie z brudem i nalotem, pozostaje nam zastosowanie kwasu azotowego lub solnego.
Czyszczenie monet cynowych
Czyszcząc monety z cyny, należy zachować dużą ostrożność, bowiem w przypadku niektórych procesów chemicznych, metal ten może zmienić swoją strukturę, a co za tym idzie, moneta może się po prostu zniszczyć. Prawidłowe oczyszczanie monet cynowych polega na gotowaniu ich w roztworze kwasu siarkowego o stężeniu 2-5% lub w 5% ługu sodowym w czasie od 60 do 80 minut. Po zakończeniu gotowania, monetę należy wypłukać w ciepłej, czystej wodzie i delikatnie wytrzeć, najlepiej białą flanelą.
Jak wyczyścić monety z żelaza?
Nieprawidłowe przechowywanie żelaznych monet (np. w wilgotnych pomieszczeniach), skutkuje szybką korozją i powstaniem wżerów na ich powierzchni. Aby usunąć zanieczyszczenia, należy wymoczyć monety żelazne w roztworze kwasu cytrynowego o stężeniu 10% lub też kwasu siarkowego o stężeniu 5%, a następnie wypłukać je w ciepłej wodzie bieżącej i delikatnie wysuszyć. Inną metodą usunięcia rdzy i wżerów z powierzchni monety jest przetarcie jej wodą utlenioną i wypalenie przy pomocy palnika Bunzena.
Monety miedziane, mosiężne i z brązu
Usunięcie śniedzi z monet miedzianych i wykonanych ze stopu miedzi z innymi metalami, można przeprowadzić kilkoma metodami. Jedną z nich jest nagrzanie monety palnikiem Bunzena (tzw. metoda sucha). W jej efekcie następuje rozkład węglanu miedzi i zniknięcie zielonego koloru (śniedzi) z powierzchni monety. Metoda mokra polega z kolei na przetarciu zanieczyszczonego miejsca ługiem sodowym o stężeniu 5%, ewentualnie (w przypadku dużych zabrudzeń) 5% kwasem solnym albo amoniakiem 8-10%. Tak oczyszczoną monetę należy dokładnie wypłukać pod bieżącą wodą i delikatnie osuszyć.
Jeśli moneta jest mało zniszczona i delikatnie zabrudzona ziemią, potem czy tłuszczem, wystarczy ją umyć w letniej wodzie z mydłem. W przypadku monet zakurzonych, możną je jedynie przetrzeć czystą wazeliną i wytrzeć białą, miękką flanelą.
Czego nie wolno robić?
Nieprawidłowe próby czyszczenia monet mogą skutkować jej porysowaniem, wytrawieniem czy przesadnym wypolerowaniem, a więc zniszczeniem. Aby temu zapobiec, nie należy stosować silnie chemicznych środków (np. proszku do czyszczenia garnków i naczyń), jak również piasku i popiołu. Nie powinno się również czyścić monet metalowymi szczotkami. Trzeba też bardzo uważać ze stosowaniem środków żrących, takich jak kwasy czy amoniak, które mogą skutkować nieodwracalnym zniszczeniem monety.
